Швајцарија пред нов бран на негативни каматни стапки
Силниот швајцарски франк и глобалната економска нестабилност повторно ја отвораат можноста за враќање на негативните каматни стапки во Швајцарија. Прочитајте зошто ова може да има сериозни последици за монетарната политика.
Швајцарија би можела да стане првата развиена економија што ќе се врати на негативни каматни стапки, откако силниот швајцарски франк и падот на цените го засилија притисокот врз централната банка да интервенира. Ова укажува на тоа колку брзо на централните банкари може да им снема класични монетарни алатки во време на глобални економски тензии.
Последните податоци покажуваат дека потрошувачките цени во Швајцарија опаднале во мај, што ги натера финансиските пазари да предвидат дека Швајцарската народна банка (SNB) ќе ја намали својата основна каматна стапка од 0,25% назад под нулата, со цел да го забави јакнењето на франкот.
Откако европските централни банки во 2022 година се откажаа од децениската политика на негативни каматни стапки – што се покажаа како штетни за банките и штедачите – повторното нивно воведување се сметаше за малку веројатен чекор. Негативните стапки беа замислени како поттик за кредитирање, но резултираа со притисок врз профитабилноста на банките и пренасочување на капиталот кон поризични средства.
Швајцарија, пак, како економија која традиционално привлекува капитал во време на глобална нестабилност, повторно е под надзор – овој пат од страна на американската администрација, која ја стави на „набљудувачки список“ поради сомнежи за нефер валутни и трговски практики.
Американско-швајцарските економски односи се дополнително комплицирани од глобалната трговска политика, особено поради валутните манипулации и последиците од трговската војна што ја води поранешниот претседател Доналд Трамп. Инфлациските закани и забавениот раст ги ставаат централните банки, вклучително и SNB, во незавидна позиција: без ефикасни алатки, а со сè понестабилна економска сцена.
Од почетокот на 2025 година, франкот зајакна за речиси 11% во однос на американскиот долар, достигнувајќи најсилна позиција од 2011 година досега. SNB се најде во позиција да интервенира на девизните пазари, најавувајќи дека ќе преземе мерки каде што е неопходно за да ја одржи инфлацијата под контрола.
Сепак, низ целиот свет, традиционалните монетарни алатки покажуваат ограничена ефикасност. Дури и земји како Јапонија, кои исто така имаат ултраниски каматни стапки, се борат со слични предизвици. Јенот, на пример, порасна за 9% од почетокот на годината, а инфлацијата останува нестабилна.
Иако некои економисти сметаат дека негативните каматни стапки не се решение на долг рок, постојат аргументи дека Швајцарија можеби ќе мора повторно да ги прифати – единствено како алатка за ублажување на валутниот притисок и одржување на економската рамнотежа. Според Џејмс Ати од Marlborough, девизниот пазар го „принудува“ SNB да се врати на негативните стапки, дури и ако тоа значи ризик од политички и финансиски судири.
Во меѓувреме, Европската централна банка веќе ги намали стапките на 2%, додека јапонската монетарна политика останува претпазлива, обременета со неизвесност околу глобалните тарифи. Економистот Џорџ Моран од RBC верува дека негативните стапки се сè уште веројатни – но само во исклучителни околности и главно во случаи како оној на Швајцарија.
Американскиот претседател Трамп често ги обвинуваше други земји за намерна девалвација на валутите за да го поттикнат извозот. Иако Министерството за финансии на САД официјално не ја прогласи Швајцарија за манипулатор, нејзиното присуство на „набљудувачкиот список“ претставува дополнителен дипломатски и економски притисок.
Експертите предупредуваат дека брзината на глобалните економски промени значително го зголемува ризикот од погрешни политики. Како што рече Ати: „Веројатноста да грешиме околу тоа каде сме и што не’ очекува е поголема од кога било“.
