Кинеската мега-брана толку е масивна, што ја забави ротацијата на Земјата

НАСА потврди дека полнењето на најголемата брана во светот ја забавило ротацијата на Земјата. Откријте ја науката зад овој феномен.

Замислете човек да изгради нешто толку големо, што планетата буквално ќе почне да се врти побавно. Не, не е сцена од научнофантастичен трилер – ова е реална последица од кинески инженерски мегапроект, и тоа потврдена од НАСА.

Станува збор за браната „Три Клисури“ на реката Јангце – најголемата хидроелектрана на светот. Со должина од 2.335 метри и висина од 185 метри, оваа структура може да задржи 39 милијарди кубни метри вода – доволно за да ја смени распределбата на масата на планетата и да предизвика прецизно мерлива промена во нејзината ротација.

Како е можно браната да влијае на планетарната ротација?

Научникот д-р Бенџамин Фонг-Чао од НАСА објаснува: „Секојпат кога масивна количина на маса ќе се премести на планетата, нејзината ротација се менува.“ Овој ефект, иако е минимален, е апсолутно мерлив со современа опрема.

Полнењето на акумулацијата зад браната го продолжило денот за околу 0,06 микросекунди (или 0.00000006 секунди) и ја поместило Земјината оска за околу 2 инчи. За споредба, за да се продолжи денот за цела секунда, би требале околу 16,7 милиони вакви брани. Сепак, самата појава е фасцинантна.

Физиката зад феноменот: момент на инерција

Сето ова може да се објасни преку физичкиот принцип на моментот на инерција. Еве едноставен пример: кога уметник на мраз изведува пируета со раширени раце, се врти побавно; кога ги собира рацете, вртежната брзина се зголемува. Истото се случува и со Земјата – кога масата се преместува подалеку од оска на ротација, таа забавува.

Формулата за момент на инерција гласи:
I = ∑ mᵢ · rᵢ²
каде што:
mᵢ е масата на еден дел,
rᵢ е растојанието од оската на ротација.

Зголемувањето на растојанието на масата значи зголемување на моментот на инерција – со што се забавува ротацијата на планетата.

Нема апокалипса – но има важна поука

Иако ефектот на браната е микроскопски во секојдневниот живот и не претставува закана, сепак е значаен за науката. Тоа е вистински пример како инженерството и физиката се среќаваат на планетарно ниво. Како што вели д-р Чао: „Не е загрижувачко, но е прекрасно илустративно – човештвото има сила да влијае на природните процеси.“

Уште еден удар за теоријата на рамна Земја

Овој научно потврден феномен е и нож во срцето на идејата за „рамна Земја“. Промена на должината на денот, поместување на оска, ротациска динамика – сето тоа е објасниво само со сферична планета која ротира. Во моделот на рамна Земја, вакви појави се апсолутно неодржливи.

Сепак, според анкета од 2021 година, околу 10% од Американците веруваат дека Земјата е рамна, а уште 9% не се сигурни. Овие верувања се често поврзани со ниско ниво на образование, религиозен фанатизам и недостиг на критичко размислување.

Затоа науката мора да биде гласна – дури и кога Земјата е тивка

Иако ефектот од браната на „Три Клисури“ е незабележлив за секојдневниот човек, за науката тој е огромен. Тој потсетува на важноста на образованието, точноста, доказите и – пред сè – разбирањето на планетата на која живееме.