Голем ризик за Земјата – Кина гради нова мега-брана поголема од Три клисури
На тибетската висорамнина започна изградба на најмоќната хидроцентрала во светот – браната Мотуо. Таа е трипати посилна од Три клисури и отвора прашања за екологија, геополитика и иднината на Јужна Азија.
Мотуо – најамбициозниот кинески проект досега
Кина започна со изградба на браната Мотуо, која според плановите ќе биде најмоќната хидроцентрала на планетата. Лоцирана на реката Јарлунг Цангпо во Тибет, таа треба да испорачува 60 гигавати електрична енергија – речиси трипати повеќе од капацитетот на браната Три клисури.
Со инвестиција од 165 милијарди долари, Мотуо е еден од најскапите инфраструктурни зафати во историјата на човештвото. Ако се реализира според предвиденото, нејзиното производство може да се израмни со целиот нуклеарен капацитет на Франција.
Стратешка река со глобално значење
Реката Јарлунг Цангпо извира од Тибет и понатаму тече како Брамапутра низ Индија и Бангладеш. Таа е од витално значење за повеќе од 1,8 милијарди луѓе кои зависат од нејзините води за земјоделие и пиење.
Изградбата на мега-брана на овој дел од реката го позиционира Пекинг како клучен контролор на водните ресурси на Јужна Азија. Индиски и бангладешки експерти веќе изразуваат загриженост дека Мотуо може да се претвори во геополитичка алатка, особено во периоди на суши или поплави.
Екологија и хуманитарни последици
Големите брани во Тибет веќе оставија тежок белег. Според Меѓународната кампања за Тибет, над 120.000 луѓе биле раселени поради хидроенергетски проекти, а со новите мегапроекти бројката може да достигне до еден милион.
Научниците предупредуваат дека климатските промени ја прават ситуацијата уште покомплицирана: забрзано топење на глечерите, нестабилен проток на реките и ризик од катастрофални поплави. Дополнително, тибетската висорамнина е една од најсеизмичките зони во светот – што значи дека огромната брана би можела да биде особено ранлива.
Зошто Мотуо е полоша за планетата од Три клисури
Иако браната Три клисури беше контроверзна поради раселувањето на милиони луѓе и уништувањето на природни екосистеми, новата брана Мотуо носи уште поголем глобален ризик. Нејзиниот планиран капацитет е речиси трипати поголем, што значи драстично поголема интервенција во природниот тек на една од најважните реки на Азија. За разлика од Три клисури, која беше ограничена во рамките на Кина, Мотуо директно ја загрозува водната безбедност на повеќе држави – Индија и Бангладеш, каде над 1,8 милијарди луѓе зависат од реката Брамапутра. Дополнително, изградбата е во една од најсеизмичките зони на планетата, што ја прави потенцијално поопасна не само за регионот, туку и за глобалната климатска стабилност. Со други зборови, додека Три клисури беше национална катастрофа со глобално значење, Мотуо може да стане вистинска планетарна закана.
Браната Три клисури – симболот што ќе биде надминат
Пред изградбата на Мотуо, најголемата хидроцентрала на светот беше браната Три клисури, завршена во 2012 година на реката Јангце. Со капацитет од 22,5 гигавати, таа беше технолошки триумф и национален симбол за Кина.
Но нејзината цена беше висока: над 1,2 милиони луѓе беа присилно преселени, а огромни површини од природни резервати и историски локалитети беа потопени. Еколошките последици сè уште се предмет на научни дебати, а критичарите тврдат дека проектот ги зголемил ризиците од ерозија и поплави во долниот тек на Јангце.
И покрај тоа, Три клисури останува клучен столб во енергетската политика на Кина – и репер за сите идни мегапроекти, вклучувајќи ја и Мотуо.
Мегапроекти што ја редефинираат Азија
Споредбата помеѓу двете брани открива колкави се кинеските амбиции:
- Три клисури: 22,5 GW, 1,2 милиони раселени, завршена во 2012 г.
- Мотуо: 60 GW (планирани), до 1 милион потенцијално раселени, во изградба од 2025 г.
Ако Три клисури беше доказ дека Кина може да изведе најголеми инженерски зафати, тогаш Мотуо е порака дека таа сака да биде апсолутен глобален лидер во енергетиката.
Помеѓу енергија и ризик
И Мотуо и Три клисури се симболи на кинеската амбиција и моќ. Но додека едниот проект е веќе историја, другиот допрва ќе ја одреди иднината – не само на Кина, туку и на целиот регион.
Прашањето што останува отворено е дали овие колосални брани ќе донесат стабилност и развој, или ќе создадат нови еколошки и геополитички кризи. Едно е сигурно – светот ќе гледа внимателно.
