Дали турското кафе навистина е турскo?
Дали турскотo кафе навистина е турскo? Историја, ритуали и модерна магија на еден пијалок!
Да го наречеш турското кафе само пијалок би било навистина големо потценување. Тоа претставува ритуал стар речиси пет века, симбол на гостопримство, повод за разговор и културно наследство кое е признато од UNESCO како нематеријално богатство на човештвото.
Потекло: Од Јемен до Истанбул
Иако ја носи етикетата „турско“, неговата приказна започнува во Јемен. Во 15 век, суфиските мистици го пиеле за да останат будни за време на ноќните молитви. Кога султанот Сулејман Величествениот го освоил Јемен во 1538 година, кафето стигнало во Отоманското Царство и за само една година било донесено во Истанбул.
До средината на 16 век во Истанбул почнале да се отвораат првите кафулиња – „кахвехане“, кои брзо станале центри на социјалниот и културен живот. Она што го прави турското кафе посебно е методот на подготовка – зрната се ситно сомелени и се варат во вода во мал сад со долга рачка, наречен ѓезве, создавајќи нефилтриран и густ напиток со карактеристична пена.
Места на дружење и бунт
Кафулињата не биле само за уживање. Често предизвикувале сомнеж кај верските и политичките лидери, кои ги гледале како жаришта на отпор и дискусии. Кафето било забранувано неколкупати, но никогаш не исчезнало. Напротив, се ширело и кон Европа – првото кафуле во Лондон било отворена во 1652 година од човек кој живеел во Измир.
Ритуал што поврзува
Турското кафе отсекогаш било повеќе од пијалок. Тоа е ритуал на поврзување – служи и во моменти на радост и во тага. Се подготвува полека, најчесто на жежок песок, за да се добие густ слој пена кој ја означува неговата вистинска вредност.
Се сервира во мали филџани, секогаш со чаша вода за чистење на непцето и локум за да се ублажи горчината. Кафето се пие полека, а талогот што останува на дното има посебна улога.
Читање на судбината од талог
По завршување на кафето, филџанот се превртува врз тацна, па кога ќе се олади, талогот се „чита“. Овој ритуал, познат како тасеографија, иако во исламската култура не се охрабрува прорекување, се смета за симболично и забавно толкување кое ја збогатува дружбата.
Интересно, турското кафе има и улога во традициите на свршувачка – невестата во кафето на младоженецот става сол, а ако тој ја испие без негодување, покажува трпение и зрелост.
Турското кафе денес
Иако не ја достигнало глобалната слава на еспресото, турското кафе и денес е симбол на турското гостопримство. Во Истанбул, за автентично искуство, најпознати места се Hafız Mustafa, Mandabatmaz и Nuri Toplar.
Во светот, сè повеќе ентузијасти ја претставуваат оваа традиција преку работилници и специјализирани кафулиња, од Лондон до Њујорк. Така, турското кафе продолжува да биде мост меѓу култури, луѓе и генерации.
